Mapa uzbrojenia terenu

Łódzki MODGiK udostępnił mapy uzbrojenia terenu, uwzględniające wszystkie przewody podziemne. Na uwagę zasługuje sieć kanalizacyjna, odwzorowana z wyjątkową rozdzielczością. Poza głównymi kolektorami, których przebieg jest od dawna znany, zaznaczono wszystkie mniejsze rury. Niestety brak jest informacji o rozmiarach poszczególnych przewodów. Z drugiej strony można to wywnioskować po obecności komór, zaznaczonych w inny sposób, a występujących przecież tylko na dużych przekrojach. Ta mapa wnosi bardzo dużo, ponieważ wygląda na to, że odwzorowuje również kanały burzowe, a nie tylko sieć ogólnospławną.

Link do mapy: http://gis.mapa.lodz.pl/SieciOgolne/default.aspx

Mapa kolektorów głównych

Dziś zamieszczam bardzo ważną mapę, bo przedstawiającą przebieg łódzkich kolektorów ściekowych, rzek i wodociągów. Pochodzi ona ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, sporządzonego przez MPU.

Super? Nie do końca :) Jest parę "ale".

1. Przede wszystkim mapa przedstawia tylko system ogólnospławny i sanitarny. Brak jest informacji o kanałach burzowych.
2. Są nieznaczne, ale częste błędy w przebiegu kolektorów (dane skonfronotwane z MPZP, które są w 100% wiarygodne).
3. Błędy w przebiegu podziemnych rzek (ale dużo mniejsze niż na mapie ŁSI).
4. Niejednoznaczna numeracja kolektorów.

Ogólnie mówiąc jest to dobra orientacyjna mapka, ale raczej nie nadaje się do precyzyjnego lokalizowania studzienek, przez dziury w których można podejrzeć sobie kolektor.


Od razu rzuca się w oczy drzewiasty układ kolektorów, płynących na południowy zachód, do GOŚ. Łódzki system kanalizacji został bardzo dobrze zaprojektowany, gdyż działa samoczynnie dzięki grawitacji. Nieliczne lokalne przepompownie są umiejscowione jedynie w obszarach dość zróżnicowanego terenu, jak dolina Sokołówki czy Nowosolna.

Trójkątne strzałki oznaczają przelewy burzowe. Zwykle to sugestia, że w pobliżu jest większy lub mniejszy kanał ogólnospławny lub burzowy.

Przebieg kolektorów zwektoryzowałem, wprowadzając drobne poprawki na bazie dostępnych MPZP. Niestety pełną wiarygodność można by uzyskać jedynie w oparciu o system GESUT, który służy do ewidencjonowania infrastruktury podziemnej, ale dostęp do niego jest płatny i nie jestem pewien czy nie ograniczony.

Obie mapki można nanieść sobie na Google Earth, pobierając poniższe pliki:
Oryginalna mapa ze Studium: http://www.mediafire.com/?kc7zvn0b14893dy
Zwektoryzowany przebieg kolektorów: http://www.mediafire.com/?sw61m1a2erheybh

Rejon: Strykowska/Wojska Polskiego

Mimo, że u swego wylotu kanał Łódki jest jednym z największych, które możemy znaleźć w Łodzi, to w początkowym odcinku rzeczka prezentuje się naprawdę marnie. Na Dołach objawia się ona jako mały rów trapezowy, wchodzący w kanał dzwonowy wysokości ok. 1.4m pod ulicą Strykowską.

Odcinki proste są wykonane z betonu, a łuki z cegły. Po łuku widocznym na zdjęciu, kanał dwukrotnie zwiększa swoje wymiary. Jest to nieuzasadnione, ponieważ na tym odcinku praktycznie nie ma żadnych dopływów (jedynie kD400). Mało tego, po kilkunastu metrach kanał znowu się zwęża.

Tuż przed wylotem po drugiej stronie Strykowskiej znajduje się betonowa komora z pokrywą (również kwestionuję jej sens).

150-metrowy fragment Łódka pokonuje na powierzchni, w takim samym rowie trapezowym, co wcześniej. Następnie wpływa w kolejny kanał, tym razem zabezpieczony kratą. Kanał ten prowadzi pod Wojska Polskiego i jest dużo ciekawszy. Od razu skręca i po kilkudziesięciu metrach kończy się wodospadem.

Jest to łukowata, pokryta betonem płaszczyzna, zakończona głębokim na pół metra zbiornikiem, którego celem jest zapewne spowolnienie pędu płynącej wody. W teorii :)

Dwa metry niżej znajduje się krótki odcinek kanału dzwonowego, który prowadzi do trójnika. Spotykają się w nim Łódka i kD1000, również napotykający na taki wodospadzik. Jest to jedyne źródło wody przez większość czasu. Trójnik jest wykonany z cegły, ma ok. 2m wysokości i sprawia dobre wrażenie.

Dalej nie jest tak kolorowo. Początkowy suchy odcinek kanału dzwonowego stopniowo pogrąża się pod wodą i grubym na kilkadziesiąt cm osadem piaskowym. To ewidentny błąd projektowy, ponieważ woda powinna nieustannie spływać kanałem, a nie stać w nim. Po kilkudziesięciu metrach uchodzi on wylotem na polanie przy ASP.

Przebieg kanału rysuje się mniej więcej w taki sposób:

Rejon: Lublinek

Z kilku powodów jest to bardzo ważny obszar dla łódzkiej kanalizacji.

Po pierwsze znajdowała się tu kiedyś stara oczyszczalnia ścieków. Były one filtrowane jedynie mechanicznie, więc cały syf (bakterie, fekalia i fosforany) wpływał prosto do Neru. Nieczystości stałe (skratki) i piasek były wywożone wagonikami pchanymi przez pracowników na pobliskie składowisko. Musiała to być bardzo niewdzięczna praca.

Stara oczyszczalnia. Zdjęcie z archiwów GOŚ.

W 1975 roku zaczęto budowę nowej oczyszczalni, która wyręczyła starą w 1994 roku. Jednak stare kanały pozostawiono i nadal są drożne.

Plan, który przedstawiam nie jest zbyt aktualny, ale dobrze opisuje sytuację już po likwidacji starej oczyszczalni. Kluczowe elementy oznaczyłem kolorami.

Plan w wersji dla GoogleEarth: http://www.mediafire.com/?8x6cgn3zxu7oo8a

Kolektor ogólnospławny Polesie-15 (zielony)
Najpotężniejszy kolektor ściekowy w Łodzi. Zbiera praktycznie wszystkie ścieki z miasta poprzez kolektory I i VII. Polesie-15 to głównie para prostokątnych tuneli o wymiarach 2850x2500mm każdy. Obecnie tylko prawa nitka jest używana. Taki podwójny tunel zaczyna się w komorze pod lotniskiem (tuż obok pasa startowego), więc gdyby ktoś zdecydował się na zwiedzanie, to nie jest najlepsze miejsce na wyjście na powierzchnię :)

Pamiątkowa tabliczka w oczyszczalni

Wylot kolektora w oczyszczalni

Jest to kolektor ogólnospławny, więc oprócz ścieków niesie też wody deszczowe. W przypadku bardzo intensywnych opadów nadmiarowa zawartość uchodzi bezpośrednio do Neru kanałem obejścia, znajdującym się na terenie oczyszczalni.

Brak danych o stanie drugiej, nieużywanej nitki kolektora.

Kolektor I (fioletowy)
Zbiera nieczystości ze śródmieścia. W końcowym etapie biegnie pod ulicą Pienistą, przepływając w interesujący sposób pod sortownią odpadów, wybudowaną na terenie dawnej oczyszczalni ścieków. Tam też przechodzi w kolektor Polesie-15 (zielony).

Uwagę zwraca "pętelka" na końcu oraz...

Dawny główny spust (niebieski)
Kanał zaznaczony na niebiesko pokrywa się z głównym spustem starej oczyszczalni. Ścieki czyszczone były jedynie mechanicznie, więc nie "leżakowały" tak jak obecnie, lecz po prostu przepływały tym kanałem przez rząd krat oraz sit i uchodziły do Neru.

A - śluzy, B - komora łącząca spust i kolektory Polesie-15 i VII

Jest jedna ciekawa rzecz związana z tym rowem. W miejscu, w którym przechodzi on w kryty kanał pod płytą lotniska (A) znajdują się dwie śluzy. Pozwalają one wybrać czy ścieki mają płynąć głównym spustem do Neru czy do kolektora Polesie-15 (w miejscu B). Śluzy były istotne w okresie budowy, ale obecnie od wielu, wielu lat tkwią w tej samej pozycji.

fot.: T. Ciemnoczułowski

Plan w wersji dla GoogleEarth: http://www.mediafire.com/?8x6cgn3zxu7oo8a

Rejon: Piękna

To bardzo ciekawe miejsce, gdyż obok siebie znajdują się wyloty dwóch kanałów, a nieco głębiej ich bezkolizyjne skrzyżowanie. Posłużę się fotką z panoramio:

Po lewej mamy wylot Jasienia. Jest to spokojny strumyk, który bardziej stoi, niż płynie w pogodne dni. Za to podczas ulewy przeistacza się w rwącą rzekę. Tuż przy wylocie Jasienia znajduje się ceglany murek, którego zadaniem jest spowolnienie pędzącej wody, aby nie podmywała brzegów rowu trapezowego. 

Po prawej jest kanał burzowy. Całe 10 metrów :) Zaczyna się przelewem burzowym z ogromnego kolektora ogólnospławnego Ib, który płynie na podobnym poziomie. Przelew nie jest monitorowany czujnikami ultradźwiękowymi. Kolektor jest typu dzwonowego, z czerwonej cegły. Ma jakieś 3m wysokości i dwa metrowej szerokości chodniczki po bokach kanału. Ogólnie robi niesamowite wrażenie.

Burzowiec jest lewą odnogą kolektora. Jak to możliwe, skoro na drodze kolektora staje kanał rzeki Jasień?

Tuż za przelewem jest syfon. Jest to miejsce, gdzie ściek wpływa pod ziemię, przepływa pod innym kanałem i wypływa z drugiej strony. Syfon ma średnicę ok. 1m i wciąga naprawdę dużo ścieków na sekundę. Jest to bardzo niebezpieczne miejsce, ponieważ człowiek który wpadnie do kanału i trafi na syfon, ma małe szanse wypłynięcia z niego żywym. Syfon jest zabezpieczony śluzą (pewnie na potrzeby czyszczenia), przed którą jest niewielki kanał zapasowy.

Swoją drogą ciekawe, dlaczego kolektor dalej puszczono po prawej stronie jasienia. Gdyby puścić go po lewo, nie trzeba by budować tego syfonu, a ujście przelewu burzowego można by skierować do kanału Jasienia, oszczędzając na kracie :) Z drugiej strony utrudniło by to połączenie z kolektorem I i Ia pod al. Politechniki.

Obecna wiedza pozwala na sporządzenie poniższej mapki tego rejonu.

Na koniec jeszcze historyczne zdjęcia, przedstawiające budowę dokładnie w tym rejonie.

Kanał Dąbrówki, wpadającej do Jasienia
niedaleko jego wylotu

Kolektor Ib przed przelewem

Jasień płynął kiedyś dużo bystrzej

Przelew burzowy i syfon

Rejon: Drewnowska

Drewnowska na wysokości wiaduktu kolejowego to bardzo ciekawy rejon, ponieważ są tam aż trzy podziemne atrakcje. Mapa łączy dwa szczegółowe plany zagospodarowania przestrzennego, ukazujące trasy tuneli.

Łódka
Rzeka ma swój początek ma na stokach, gdzie jako wąski strumyk "płynie" rowem aż do skrzyżowania Strykowskiej/Wojska Polskiego. Tam pod Strykowską wpływa w półokrągły kanał wysokości ok. 1 metra, który wypływa po drugiej stronie ulicy, aby za kilkadziesiąt metrów ponownie wpłynąć pod Wojska Polskiego. Pod skrzyżowaniem znajduje się mały betonowy wodospadzik, co znaczy, że różnica poziomów musiała być znaczna. Za wodospadem znajduje się ujście kD800, również z wodospadzikiem. Łódka uchodzi kanałem dzwonowym blisko ASP. Łódka płynie wzdłuż Wojska Polskiego, tworząc staw w Parku Ocalałych. Za stawem łączy się z wylotem kolektora niosącego wody burzowe i gruntowe z Dołów (wejście przy Telefonicznej). Następnie wpływa pod ziemię przy ulicy Źródłowej i tyle żeśmy ją widzieli. Wyłania się dopiero na Zdrowiu, przy ulicy Orzechowej. Tam właśnie znajduje się wylot prostokątnego kanału o imponujących wymiarach 5400x3135mm. Wylot jest zabezpieczony luźną kratą.

Miejscem, gdzie można poczuć rozmiar betonowej obudowy jest kawałek chodnika pod wiaduktem kolejowym. Tak naprawdę chodzimy wtedy po sklepieniu kanału, a przejeżdżające niżej samochody prawdopodobnie są na poziomie lustra wody. Za wiaduktem Łódka skręca na teren ogródków działkowych "Nad Łódką", skąd ciężko ją badać.

Na ulicy Borowej (mapa) znajduje się prostokątny wywietrznik kanału Łódki, czyli wąska rura przykryta klapą.


Burzowiec
Pod ulicą Solec uchodzi do Łódki krótki kanał burzowy 2100x2040mm z kolektora III, lecz na całej swojej długości nie ma ani jednej studzienki, aby móc do niego zajrzeć. Do przelewu nie ma dostępu z tego samego powodu. Przy ulicy Solec znajduje się skrzynia z dwoma pokrywami ZWiKu, więc możliwe, że jest rejestrator lub transmiter poziomu wody w burzowcu.


Kolektor III
Przez całą swoją 13-kilometrową drogę kolektor biegnie blisko kanału Łódki, tak jak i tutaj. Jest to kanał typu owalnego o wymiarach 1500x1875, który wypełnia się aż do połowy wieczorową porą. Jest upstrzony studzienkami, więc zajrzeć można do niego tu czy tam. W pobliżu możemy obejrzeć inny kanał, którego komora jest zabezpieczona z góry dwoma betonowymi płytami. Na szczęście prześwit między nimi jest na tyle duży, że patrząc przez niego można ujrzeć spory jego kawałek. Wpływa on do III-ki, ale niestety nad trójnikiem nie ma włazu, a jedynie odpowietrznik.


Plan w formacie KMZ: http://www.mediafire.com/?eys668ycn1qkw9w

Plan Lindleya

Dzisiejsze znalezisko jest bardzo stare, bo z początku XX wieku. Przedstawiam oryginalny plan kanalizacji autorstwa Lindleya z około 1909 roku. Pociągnąłem kolorem kanały i rzeki, aby wyróżniały się na tle ulic.

Na planie widać wiele ciekawostek. Jest jeszcze stara mechaniczna oczyszczalnia ścieków na Lublinku, na miejscu której obecnie znajduje się lotnisko. Jednakże pod pasem startowym nadal znajdują się czynne, ogromne kolektory. Na ten temat poświęcę osobny wpis. Warto zwrócić tez uwagę na rzeki Łódka i Jasień, które jeszcze wtedy biegły swoimi naturalnymi, naziemnymi korytami. Czerwone kółka to zbiorniki przeczyszczające. Nie wiadomo mi o żadnym innym poza "dętką" pod Placem Wolności, więc jest to temat warty zgłębienia.

Plan w wersji dla Google Earth można pobrać stąd: http://www.mediafire.com/?1tu806iy70w8awe